Emocje są fundamentem ludzkiego doświadczenia.
Kształtują nasze myśli, zachowania i relacje. Ich rola w życiu człowieka jest niezmiernie istotna, wpływając na nasze codzienne wybory i decyzje. Jednak, zrozumienie i skuteczne zarządzanie nimi to często wyzwanie.
Jak powstają emocje?
Odczuwanie emocji wiąże się z działaniem neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina i adrenalina. Są to najbardziej rozpoznawalne neuroprzekaźniki, które odpowiadają za przeżywane emocje. Proces kształtowania emocji jest dość złożony, dlatego dla lepszego zrozumienia przytoczę krótką anegdotę z życia codziennego.
Wariant 1.
Jest przyjemny, słoneczny dzień. Udało Ci się opuścić pracę wcześniej, a na drodze powrotnej spotykasz swoją dawną miłość z czasów szkoły średniej. Oczywiście, czujesz radość. Wspomnienie starych, dobrych czasów sprawia ci przyjemność, być może nawet doświadczasz uczucia zauroczenia. To efekt działania psychiki. A jak wygląda to od strony biochemii naszego mózgu?
Obserwujemy Zosię ➔ obraz Zosi trafia nerwem wzrokowym do ośrodka wzroku w mózgu ➔ mózg identyfikuje Zosię ➔ przekierowuje informację do ośrodka nagrody i kary ➔ skutkuje to uwalnianiem neuroprzekaźników. Jeśli Zosia kojarzy się nam z przyjemnymi doświadczeniami, między komórkami nerwowymi wzrasta ilość wydzielanych neuroprzekaźników, głównie dopaminy i endorfin, generujących pozytywne emocje.
Wariant 2.
Wyobraź sobie, że Zosia to osoba, która wcześniej cię oszukała i jest Ci winna dużo pieniędzy. Czy twój mózg w reakcji na nią uwalnia większe ilości dopaminy i endorfin, dając uczucie przyjemności? Absolutnie nie. Sygnał związany z Zosią skutkuje wzmożonym uwalnianiem adrenaliny, co wywołuje uczucie złości.
Jak widzisz, emocje, które przeżywamy, stanowią złożoną mieszankę neuroprzekaźników, będąc reakcją mózgu na różnorodne sytuacje. Dlatego z jednej strony nie mamy na nie wpływu, bo zależą od biochemii mózgu. A z drugiej zdecydowanie mamy, bo możemy zmienić to co myślimy, to jak spostrzegamy siebie, innych i daną sytuację, a to zmieni mieszankę neuroprzekaźnikową).
Ważność emocji
Emocje pełnią kluczową rolę w naszym życiu. Informując nas o tym, co jest dla nas ważne, co sprawia nam przyjemność, a co powoduje dyskomfort. Stanowią integralną część naszej ludzkiej natury. Umożliwiają nam reakcję na różnorodne sytuacje życiowe. Bez emocji, nasze życie byłoby pozbawione kolorów i znaczeń.
Poszczególne emocje stanowią bogaty zbiór sygnałów i doświadczeń, które pomagają nam zrozumieć i radzić sobie z otaczającym nas światem. Oto kilka głównych emocji i to, co nam przekazują:
Rola emocji
Emocje pełnią ważną rolę w naszym życiu. Pomagając nam zrozumieć siebie, budować relacje społeczne i podejmować odpowiednie działania w różnych sytuacjach. Ważne jest, aby być świadomym swoich emocji, umieć je właściwie rozpoznawać i regulować.
Emocje: nasze przewodniczki
Emocje są jak niewidzialne nici, które przewodzą nas przez labirynt życia. To one mówią nam, co jest dla nas ważne, a co przerażające. To one sprawiają, że serce bije mocniej lub cichnie w ciszy. To w nich tkwi magia życia, ale też i jego wyzwanie.
Sposoby regulacji emocji
Regulacja emocji jest umiejętnością, której warto się nauczyć, aby móc funkcjonować w zdrowy sposób. Istnieje wiele metod regulacji emocji, takich jak:
- Świadomość emocji. Rozpoznanie i zrozumienie swoich emocji to kluczowy krok w procesie regulacji.
- Techniki oddychania. Ćwiczenia oddechowe mogą pomóc w uspokojeniu się w momentach silnych emocji.
- Znalezienie wsparcia. Dzielenie się swoimi emocjami z bliskimi lub terapeutą może być pomocne w ich zrozumieniu i regulacji.
- Zachowanie aktywności fizycznej. Ćwiczenia fizyczne mogą pomóc w rozładowaniu napięcia emocjonalnego i poprawie samopoczucia.
Szczęście to nic innego, jak uwalnianie określonych hormonów w naszym ciele
To hormony, czyli neuroprzekaźniki wpływają na to, jak się czujemy i funkcjonujemy. Dlatego często nazywane są „narkotykami organizmu”. Są swoistymi ambasadorami w ciele człowieka. Odpowiadają za przekazywanie informacji do naszego mózgu. Wpływają na nasze emocje, myśli i ruchy.
Serotonin, dopamina, endorfiny i oksytocyna – to czwórka specjalnych posłańców, którzy sprawiają, że czujemy się szczęśliwi.
Gdy emocje zaczynają zmieniać bieg wydarzeń
Ale co się dzieje, gdy te niewidzialne siły zaczynają nas pogrążać? Gdy smutek staje się jak ciężar, który nie chce zejść z naszych barków, a gniew spaja nasze pięści w chwilach bezsilności? Czy potrafimy wtedy odnaleźć drogę do spokoju i równowagi?
Szukać światła w mroku
W najtrudniejszych chwilach, gdy emocje zalewają nasze serca, może być trudno dostrzec światełko nadziei. Ale właśnie wtedy, gdy otwieramy się na siebie i na innych, gdy odważymy się spojrzeć w głąb siebie, możemy znaleźć siłę do zmiany.
Emocje a uzależnienia: gdy ból staje się przewodnikiem
Emocje odgrywają istotną rolę w uzależnieniach, zarówno jako przyczyna, jak i efekt. Ludzie często sięgają po substancje lub zachowania uzależniające w celu regulacji swoich emocji, znalezienia ucieczki od negatywnych uczuć lub wzmocnienia pozytywnych. Ale czy to naprawdę lekarstwo, czy tylko ucieczka, która prowadzi nas coraz dalej od siebie? Uzależnienie może prowadzić do pogorszenia stanu emocjonalnego oraz problemów zdrowotnych.
Aktualnie uzależnienie jest traktowane jako choroba mózgu. Obszarem bezpośrednio związanym z jego rozwijaniem i podtrzymywaniem jest ośrodek nagrody i kary w mózgu.
Geny nie decydują o uzależnieniu
Powszechnie wiadomo, że uzależnienie nie dotyka każdego. Jednak pewne cechy biologiczne w połączeniu z czynnikami środowiskowymi mogą zwiększyć podatność na uzależnienie.
Dziedziczymy tylko to, że np. alkohol bardziej na kogoś działa, bardziej smakuje i dana osoba może go wypić więcej. Nie jest to jednoznaczne z tym, że dana osoba od razu się uzależni. Potwierdzeniem tej tezy są osoby, które wychowywały się z rodzinie z problemem alkoholowym. Wiele z nich nie uzależniło się, a często stały się wręcz przeciwnikami alkoholu (ale to odrębny, ważny temat).
Pozytywne wzmocnienie
Rozwój uzależnienia związany jest z pozytywnym wzmocnieniem. Nasz mózg, w reakcji na używanie substancji lub nałogowe zachowania, uwalnia neuroprzekaźniki odpowiedzialne za przyjemność. Oczywiście każda osoba doświadcza różnych przeżyć. Niektórzy doświadczą ukojenia i chwil zapomnienia, podczas gdy inni uczucia euforii i pobudzenia. Powstawanie uzależnienia zależy od cech osobowościowych.
"Zepsucie" ośrodka kary i nagrody
Dochodzi do niekontrolowanego wystrzału mieszaniny przeróżnych neuroprzekaźników, głównie dopaminy, serotoniny, kwasu gamma aminomasłowego (GABA), kwasu glutaminowego, acetylocholiny, endorfin i wielu innych. Dla mózgu nie jest to jednak naturalny stan, usiłuje on utrzymać homeostazę (równowagę). Przewlekłe picie alkoholu, używanie innych substancji psychoaktywnych czy nałogowe zachowania prowadzą do przystosowania się mózgu do nowej sytuacji, co wpływa na przesunięcie oraz zmianę funkcji ośrodka nagrody i kary, który traci stabilność. Utrzymanie równowagi zaczyna zależeć od ciągłej obecności alkoholu, narkotyków lub powtarzania nałogowych zachowań. Dochodzi do „zepsucia” ośrodka kary i nagrody.
Jednak nie jest to proces nieodwracalny. Nasz mózg jest niezwykle inteligentnym narządem. Tak jak nauczył się żyć z alkoholem, narkotykami, lekami czy jakimiś czynnościami, potrafi wrócić do pierwotnej równowagi, ucząc się żyć ponownie bez nich.
Uzależnienie to choroba emocji, nie substancji
Uzależnienie jako choroba emocji to perspektywa, która przekształca nasze zrozumienie tego zjawiska. Zamiast skupiać się wyłącznie na substancji, koncentrujemy się na głęboko zakorzenionych emocjach i mechanizmach obronnych, które prowadzą do ucieczki w nałogi. To spojrzenie podkreśla, że używanie substancji to często jedynie symptom, a prawdziwą przyczyną uzależnienia są emocje, którym jednostka stara się unikać lub radzić sobie w niezdrowy sposób.
Misiek Kotarski o sobie i swoim doświadczeniu
Misiek Kotarski i inni, którzy podchodzą do uzależnienia jako choroby emocji, pomagają zmienić spojrzenie społeczeństwa na ten problem, przekształcając go w szansę do zrozumienia głębszych przyczyn i skuteczniejszego leczenia.
To od Was zależy, czy uruchomicie biologiczne mechanizmy choroby
Podobnie sytuacja wygląda w przypadku wszystkich odczuwanych emocji i sposobów ich regulacji. To od Was zależy, jakie mieszanki neuroprzekaźników uruchomi Wasz mózg. Od Waszych myśli, przekonań, postrzegania siebie i świata.
Historia Dawida
W kolejnym wpisie przedstawię Wam historię Dawida, który dorastał niedaleko granicy z Niemcami, w rodzinie z ojcem oczekującym doskonałości i uzależnionym od alkoholu oraz matką, która wyjechała na kilka miesięcy, gdy miał 15 lat… Dawida, który nie potrafił radzić sobie z nagromadzoną złością, gniewem i wybuchami agresji…
Dawida, który nauczył się obserwować swoje myśli i zachowania, nauczył się rozpoznawać i regulować swoje emocje… Dawida, który poprzez zmianę swoich myśli, wpłynął na zmianę odczuwanych emocji i zmianę swoich zachowań… Dawida, który poprzez pracę nad sobą, terapię i zmiany w myśleniu, odnalazł swoją wartość, przezwyciężył trudności i zbudował satysfakcjonujące relacje z bliskimi.
Dawida, który cieszy się życiem, bo jak sam pisze: „zdałem sobie sprawę jak cennym jestem człowiekiem, zacząłem cenić sam siebie”.
Podsumowując,
emocje to nie tylko kolory życia, to także nasze największe wyzwanie. To one prowadzą nas przez labirynt naszych doświadczeń, ale też mogą nas zgubić w ciemności. Jednak gdy odważymy się spojrzeć na nie twarzą w twarz, gdy zrozumiemy ich moc i nauczymy się z nimi współpracować, otwiera się przed nami droga do prawdziwej wolności emocjonalnej i życiowej.
Emocje są nieodłączną częścią naszego życia, wpływając na nasze codzienne doświadczenia i decyzje. Zrozumienie ich roli oraz umiejętność ich regulacji jest kluczowym elementem zdrowego funkcjonowania. W kontekście uzależnień, świadomość swoich emocji oraz zdolność do ich efektywnej regulacji może być kluczowym narzędziem w procesie zdrowienia i odzyskiwania kontroli nad własnym życiem.
Emocje są ważne!
Mam nadzieję, że udało mi się przekonać Cię o tym albo utwierdzić w tym, że emocje odgrywają niezwykle ważną rolę w życiu każdego człowieka, bez względu na wiek, płeć, miejsce zamieszkania czy status społeczny, stanowiąc istotny element ludzkiego doświadczenia. Dlatego nigdy nie możemy zapominać o ich istnieniu i wpływie na nasze decyzje oraz relacje.
